SGK Primleri Nasıl İade Alınır?

Bazen, çalışma hayatına ara veren veya bir süre Türkiye’de çalışmış yabancılar, SGK’ya ödedikleri primleri iade almaya çalışmaktadır. Prim iadesi konusu uygulamada “Toptan ödeme” olarak adlandırılmakta ve 5510 sayılı Yasa’da düzenlenmiş koşulların oluşması halinde sigortalı hissesinin tamamı toptan ödeme olarak ilgili kişiye iade edilmektedir. Yaşlılık sigortasından sigortalıya, yaşlılık aylığı bağlanması ve toptan ödeme yapılması sağlanan haklardandır.

5510 sayılı Kanun’un yaşlılık toptan ödemesi ve ihya başlıklı 31′inci maddesinde; “4′üncü maddenin birinci fıkrasının; (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar ile bu kanuna göre ilk defa (c) bendi kapsamında sigortalı olanlardan, herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya, 4′üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise ödediği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme şeklinde verilir.

KDV iadesi eziyeti bitmedi bitmeyecek

Önce, konuya yabancılar için KDV iadesi ne demek oradan başlayalım.

KDV, asıl ödeyicisinin son tüketici olduğu, zincir esasında işleyen bir vergi sistemidir. Son tüketiciye kadar olan aşamadaki mükellefler, mal ve hizmet alımları için ödedikleri KDV yi, kendi satışlarından tahsil ettikleri KDV den düşerler aradaki farkın, diğer bir deyişle yarattıkları katma değere isabet eden vergiyi de vergi dairesine yatırırlar.

Ama ihracatta olduğu gibi bazı işlemlerde ise istisna tanınmıştır. Yani bu işlemlerden KDV alınmaz. İşte KDV den istisna olan işlemlerde, satışlardan KDV alınmadığı için satıcının üzerinde kalan vergi, vergi dairesince satıcıya iade edilir.

Yani KDV iadesi ihracatçıya bir lütuf ya da hibe değil, üzerine yük olarak kalan verginin iadesidir.

Ancak özellikle son dönemlerde ihracatçılar için KDV iadesi almak cehennem azabından beter hale geldi.

Bunun birinci nedeni sözüm ona iadesini sistemini kolaylaştırmak üzere başlatılan “e-iade” sistemi. Bir diğer neden de vergi dairelerinin mükelleflerin “hakkı” olan iadeye ilişkin işlemlerde gerektiği hassasiyeti göstermemeleri.

2010 yılı başında e-iade sistemine geçilirken, gerekçe olarak, işleyişteki insan unsurunu azaltarak sistemin hızlandırılması gösterildi.

Geçici Verginin Yıllık Beyannamede Mahsubu ve Kalan Tutarın Mahsuben ve/veya Nakden İadesi

I- GİRİŞ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre 2011 yılında elde ettikleri gelirler nedeniyle Mart/2012 ayında yıllık beyanname veren mükelleflerden, geçici vergi ödemek durumunda olan ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbapları yıl içinde ödemiş oldukları geçici vergiyi hesaplanan gelir vergisinden mahsup etmişlerdir. Yıllık beyannamede mahsup edilemeyen tutarın ise, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilmesi, bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarının da mükellef tarafından o yılın sonuna kadar yazılı olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, yıllık beyannamede mahsubu yapılamayan geçici vergi tutarının mahsuben ve/veya nakden iadesinde mükellefler ile vergi idaresinin yapması gereken hususlar ele alınacaktır. 

II- GEÇİCİ VERGİNİN GELİR VERGİSİNDEN MAHSUBUNA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME

Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120. maddesine göre ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç) ile serbest meslek erbabı cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, GVK’nın ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlerine göre (indirim ve istisnalar ile Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ait hükümleri de dikkate alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançları üzerinden GVK’nın 103. maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan %15 oranında geçici vergi öderler.

Geçici vergi matrahının hesaplanmasında dönem sonu mal mevcutları, kayıtlar üzerinden tespit edilebilir. Hesaplanan geçici vergi, üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 14. günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve 17. günü akşamına kadar da ödenir. Aynı dönem içinde tevkif edilmiş bulunan gelir vergisi (GVK’nın 42. maddesinde belirtilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç) hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir.

Yapılan incelemeler sonucunda, geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan edilen bu kısım için re’sen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir. Mahsup süresi geçtikten sonra, kesinleşen geçici vergiler terkin edilir, ancak gecikme faizi ve ceza tahsil edilir. Bir önceki takvim yılında üçer aylık dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı, o yılın sonuna kadar yazılı olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir. İşin bırakılması halinde, işin bırakıldığı dönemi izleyen dönemlerde geçici vergi ödenmez.

Kısmi Tevkifata Tabi İşlemlerde KDV iadesi

Kısmi vergi tevkifatına tabi işlemlerden kaynaklanan Katma Değer Vergisi iadelerinde uygulanacak usul ve esaslar 117 seri numaralı Katma Vergisi Genel Tebliği’nin 5’inci bölümünde “Tevkifata Tabi İşlemlerde KDV İadesi” başlığı altında açıklanmıştır.
Kısmi tevkifat uygulamasından doğan Katma Değer Vergisi alacaklarının mükellefe iade edilebilmesi için satıcının tevkifat uygulanmayan KDV tutarını (1) No’lu KDV Beyannamesi ile beyan etmiş olması, alıcının da yaptığı tevkifatla ilgili olarak (2) No’lu KDV Beyannamesi’ni vergi dairesine vermiş olması gerekmektedir.

İade isteminin yerine getirilmesinde, alıcı tarafından (2) No’lu beyanname ile beyan edilen ve tahakkuk ettirilen Katma Değer Vergisi’nin ödenmiş olması şartı aranmayacak.

Genel bütçe kapsamındaki iadelere yapılan işlemlerde ise hak edişin harcama yetkilisince onaylanmış olması gerekmektedir. Bu bağlamda da genel bütçe kapsamında yapılan işlerde ayrıca beyan ve ödeme koşulu aranmayacak.

İade olarak talep edilecek tutar, işlemin bünyesine giren Katma Değer Vergisi değil, tevkif edilen Katma Değer Vergisi esas alınarak belirlenecek. İade istenilecek Katma Değer Vergisi, hiçbir şekilde tevkifata tabi tutulan Katma Değer Vergisi’nden fazla olamayacak.

Kısmi tevkifat uygulamasından kaynaklanan iade istemlerinde vergi daireleri tarafından;
* İade talep dilekçesi ve internet vergi dairesi aracılığı ile gönderilen listelere ait internet vergi dairesi liste alındısı,

İşi Bırakma Durumunda Devreden KDV İade Alınabilir mi?

Katma Değer Vergisini Kanunu’nun indirim mekanizmasını düzenleyen 29 ncu maddesi hükmü gereği;

Mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak aşağıdaki vergileri indirebilirler

a) Kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi,

b) İthal olunan mal ve hizmetler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi,

c) Götürü veya telafi edici usulde vergiye tabi mükelleflerden gerçek usulde vergilendirmeye geçenlerin, çıkarılan envantere göre hesap dönemi başındaki mallara ait fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi,
İndirim hakkı vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanılabilir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun genel kuralı; bir vergilendirme döneminde indirilecek katma değer vergisi toplamı, mükellefin vergiye tâbi işlemleri dolayısıyla hesaplanan katma değer vergisi toplamından fazla olduğu takdirde, aradaki fark sonraki dönemlere devrolunur ve iade edilmez.
Bu genel kuralın iki istisnası vardır