GVK - İndirilecek Giderler ve Uygulamaları - I

Ticari kazancın elde edilebilmesi ve işletmenin asıl amaçlarından biri olan “varlığını devam ettirebilmesi” için yapılması zorunlu olan giderler bulunmaktadır. Bu giderleri kanunların bize çizdiği çerçeve içinde ticari kazancımızdan indirim konusu yapabiliyoruz. Peki her yapılan gideri indirim konusu yapabiliyor muyuz?

İşte bu yazımızda; yapılan bu giderlerin Gelir Vergisi Kanununca uygun olup olmadığını uygulama örnekleriyle değerlendirmeye çalışacağız. Gelir Vergisi Kanununu incelediğimizde giderin ticari kazançtan indiriminin söz konusu olabilmesi için yapılan faaliyetin iştigal konusu ile doğrudan veya dolaylı olarak bir bağı olması gerektiğini görebiliyoruz.

            G.V. Kanunun 40.maddesinde “İndirilecek Giderler” başlığı altında topladığı gider çeşitlerini tek tek ele almaya başlayalım.

1- Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan giderler; (GVK 40/1)

    “İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.”

   Götürü gider uygulaması 194 nolu GVKGT’nde açıklanmıştır. Bu duruma göre ihracat, yurt dışında inşaat, onarım, montaj ve teknik hizmet verenler ile yurtdışı taşımacılık faaliyeti yapan gelir ver kurumlar vergi mükellefleri götürü gider uygulamasından yararlanabileceklerdir. Bu faaliyetleri bulunmayan işletmeler bu gider uygulamasından yararlanamazlar. Söz konusu tebliğde “ihraç kaydıyla mal teslimi” yapanlarında bu uygulamadan yararlanabileceği yazmakta iken tebliğin ilgili (I/4-b)  bölümü Danıştay tarafından iptal edildiğinden ihraç kaydıyla mal teslimi yapanlar götürü gider uygulamasından yararlanamazlar.

   Götürü gider uygulaması yukarıda bahsedilen işlemlerin icrası safhasında yapmış oldukları giderlerin yanında belgelendirilemeyen giderlerinde yapılması durumunda döviz olarak elde ettikleri hasılatın ‰5 (Binde beş)’ini götürü gider olarak yazılabilir. ‰ 5’nin geçen giderler kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilir.

   Örneğin; (Y) A.Ş. 2012 yılında yapmış olduğu ihracatta döviz karşılığı olarak 200.000 TL hasılat elde etmiştir. Şirketin bu ihracat esnasında GVK 40/1 maddesi (indirilecek giderler) kapsamında 8.000 TL gider yapmıştır. Bu giderlerin 6.500 TL si belgelendirilebilir, 1.500 TL si belgesiz yapılan giderlerdir. Bu durumda;
-     Toplam Yurtdışı Gideri         :    8.000 TL
-     Belgeli Yapılan Gideler        :    6.500 TL
-     Belgesiz Yapılan Giderler     :    1.500 TL
-     Götürü Gider                      :    ( 200.000 ‰ 5 ) = 1.000 TL’dir

      Bu hesaplamadan hareketle belgesiz olarak yazabileceği giderlerin azami tutarı 1.000 TL yi geçemeyeceğinden, yapmış olduğu belgesiz giderin 500 TL si kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilecektir. Toplam gider tutarı ise 6.500 + 1.000 = 7.500 TL olacaktır.

2- Hizmetli ve işçilerin işyerinde yiyecek,giyecek ve barınma giderleri; (GVK 40/2)

    Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartiyle), 27'nci maddede yazılı giyim giderleridir.

   Hizmetli ve işçilere yapılan giderlerin kapsamı 186 Nolu GVKGT’nde geniş bir şekilde açıklanmıştır. Bu tebliğe göre;

   İşverenlerce hizmet erbabına işyerinde veya işyeri eklentileri olan  yerlerde yemek vermek suretiyle yapılan giderler ticari, zirai, serbest meslek kazancın tespitinde, hasılattan gider olarak indirilebilir. Bu durumlarda yemeğin işyerinde yapılma zorunluluğu yoktur. Yemeğin dışarıdan temin edilmesi ve işyerinde ayın olarak verilmesi bu durumu değiştirmemektedir. Hizmet erbabına sağlanan bu hizmet için ayrıca işçilere bordro düzenlenmeyecektir.

İşyeri veya işyeri eklentileri (müştemilatı) olan dışında kalan (lokanta vb.) yerlerde yemek verilmesi durumunda; her işçi için günlük yemek ücreti 2012 yılı için 11,70 TL’yi aşmaması kaydıyla yemek ücretinin işçiye değilde yemek veren firma veya işletmesi verilmesi ve karşılığında fatura almak veya gider pusulası düzenlenmek şartıyla verilen ücret gider olarak indirim konusu yapılabilir. Yine bu durumda da işçiye herhangi bir ücret ödenmediğinden bordro düzenlenmeyecektir.

Yukarıda bahsedilen konuda günlük yemek ücretinin aşılması durumunda ise hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler olarak değerlendirildiğinden ücret olarak vergilendirilecek ve vergiden istisna edilecek kısmı ile vergiye tabi olacak kısmını belirlemeleri bakımından ücret bodrolarında göstererek gider olarak gider yazabileceklerdir. Yemek hizmeti verilen yerden alınan faturalar veya düzenlenen gider pusulaları bodronun eki niteliğinde olacaktır.  2012 yılı belirlenen 11,70 TL nin altındaki ücretler vergiden muaftır.

Muhasebe kayıtlarında ise MUGT (Muhasebe Uygulama Genel Tebliği) uyarınca   işyerinde yemek verilmesi durumda yemek için alınan malzemeler 150 – İlk Madde ve Malzeme hesabına kayıt edilerek kullanıldıkça ilgili (730, 740, 770 gibi) hesaplara atılmak suretiyle gider yazılabilir.

Aynı konu başlığı içinde bulunan işçilerin giyinme giderleri, iş için kullanılacak olan ve işten çıkması durumunda işçi tarafından iade edilecek olan (baret, kask, iş tulumu, çizme vb) kıyafet ve ekipmanlar demirbaş olarak değerlendirerek amortisman ayırmak suretiyle gider olarak indirilebilir. Şayet alınan ekipmanlar 2012 yılı için demirbaş ve amortisman sınırı olan 770 TL’nin altında ise direk gider olarak yazılabilir. İşcinin özel hayatta giymesi için yapılan giderler “ayın şeklinde” ücret sayılır ve ücret olarak bodroya yansıtılması suretiyle vergilendirilerek gider yazılabilir.

Hizmet erbabının işyeri veya müştemilatında yapılan barınma giderleri de indirim konusu yapılabilmektedir.

Yazımızın ikinci bölümünde;
-         Ödenen Sigorta Primlerinin İndirilmesi
-         İş ile ilgili Ödenen Zarar, Ziyan ve Tazminatların İndirilmesi
-         Seyahat Giderlerinin İndirilmesi
-         Vergi Resim Harçların İndirilmesi

Konularına değinmeye çalışacağız.

FATİH KOCAOĞLU

SMMM (Stajer)

muhasebe37@msn.com