13 Ocak 2011 tarihinde kabul edilen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(1) (YTTK)(2) limited şirket müdürleri için birtakım yenilikler öngörmekte, bazı hususlarda ise değişiklikler getirmektedir. Limited şirketin zorunlu organlarından olan müdüre/müdürlere ilişkin bu yenilikler ve değişiklikler yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmesi ile birlikte uygulamaya geçirilecektir.
İşte bu çalışmamızda, Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun limited şirket müdürleri için öngördüğü temel yenilikler ve değişiklikler üzerinde durulacaktır.
II- LİMİTED ŞİRKET MÜDÜRLERİNE İLİŞKİN TEMEL YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER
A- MÜDÜRLERİN TAYİNİNDE SEÇİLMİŞ YÖNETİM İLKESİNİN BENİMSENMESİ
ETTK’nın 540. maddesinde “Aksi kararlaştırılmış olmadıkça, ortaklar hep birlikte müdür sıfatıyla şirket işlerini idareye ve şirketi temsile mezun ve mecburdurlar. Şirket mukavelesi veya umumi heyet kararı ile şirketin idare ve temsili ortaklardan bir veya birkaçına bırakılabilir.” hükmü yer almakta idi. Dolayısıyla, aksine bir düzenleme bulunmadığı takdirde, limited şirket müdürü olmak, kurucu ortaklar açısından her bir hak hem de bir yükümlülük idi.ETTK’nın 540. maddesinin üçüncü fıkrasına göre, kuruluştan sonra şirkete giren ortaklar ise, bu hususta ortaklar genel kurulunun ayrı bir kararı olmadıkça, idare ve temsile yetkili ve mecbur değildiler.
Yeni TTK’da ise, ETTK’ya hakim olan ve “tüm ortakların, şirketi birlikte yönetmesi dolayısıyla, şirketin yönetiminin ve temsilinin ortaklar için hem hak hem yüküm niteliği taşıması anlamına” gelen bu “özden organ ilkesi”terk edilmiş ve yerine “seçilmiş yönetim ilkesi” benimsenmiştir. Bu değişikliğin altında yatan gerekçe, toplu yönetimin yani özden organ konseptinin uygulamada zorluklara yol açması ve yönetimin yetkin kişilerden ve profesyonellerdenoluşmasının gerekli olduğu düşüncesidir(3).
Bu amaçla, YTTK’da limited şirketin yönetiminin ve temsilinin şirket sözleşmesi ile düzenlenmesi şart koşulmuştur (YTTK md. 623/f.1). YTTK’nın 616. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi ile de “müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları” genel kurulun devredilemez yetkileri arasına dahil edilmiştir. Dolayısıyla, şirket sözleşmesinde yapılacak düzenleme ile şirketin yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa ya da tüm ortaklara veyahut ortak olmayan üçüncü kişilere verilebilecektir (YTTK md. 623/f.1). Ancak, en az bir ortağın, şirketi yönetim hakkı nın ve temsil yetkisi nin bulunmasını zorunlu olacaktır (YTTK md. 623/f.1).
B- MÜDÜRLER KURULUNA VE MÜDÜRLER KURULU BAŞKANINA YER VERİLMESİ
YTTK, müdürlerin birden fazla olmaları durumunda, bunların bir kurul oluşturacağını belirterek anonim şirket teki yönetim kuruluna özgü bir işleyiş kuralını hükme bağlamıştır. Bu itibarla, limited şirketin birden fazla müdürünün bulunması durumunda, bunların “müdürler kurulu”nu oluşturduğu kabul edilecek ve bu müdürlerden biri, şirketin ortağı olup olmadığına bakılmaksızın, genel kurul tarafından “müdürler kurulu başkanı“ olarak atanacaktır (YTTK md. 624/f.1).
C- EN AZ BİR MÜDÜRÜN TÜRKİYE’DE YERLEŞİK OLMASININ ŞART KOŞULMASI
YTTK, limited şirket müdürlerinden en az birinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunmasını ve bu müdürün şirketi tek başına temsile yetkili olmasını şart koşmuştur (YTTK md. 628/f.1). Bu nedenle, limited şirketin tek müdürünün olması durumunda bu kişinin, birden fazla müdürünün bulunması durumunda ise bunlardan en az birisinin Türkiye’de bulunması ve şirketi tek başına temsile yetkili olması gerekir. Bu düzenleme, şirketin tamamen Türkiye dışından yönetilmesini engellemek ve müdürlerin sorumluluğuna ilişkin hükümlerin uygulanmasındaki engelleri olabildiğince kaldırmak amacını gütmektedir(4).
Bu hükme aykırılık belirlendiğinde, yani limited şirket müdürlerinden hiçbirinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunmadığının yahut birisi bulunmakla birlikte bu kişinin şirketi tek başına temsile yetkili olmadığının tespiti halinde, ticaret sicili müdürü durumun kanuna uygun hâle getirilmesi için şirkete uygun bir süre verecektir. Bu süre içinde gereken yapılmadığı takdirde, ticaret sicili müdürü şirketin feshini mahkemeden isteyecektir (YTTK md. 628/f.2).
D- MÜDÜRLERİN GÖREVDEN ALINMASINA İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER
ETTK’nın 543. maddesinde “Ortaklara ait idare ve temsil salahiyetlerinin kaldırılması hakkında, kollektif şirket e dair 161 ve 162. maddeleri hükümleri tatbik olunur. Ortak olmayan müdür umumi heyet kararıyla her zaman azlolunabilir. Azlolunan müdürün mukaveleden doğan hakları mahfuzdur.” denilerek, limited şirket müdürlerinin görevden alınmaları ile yönetim ve temsil yetkilerinin kısıtlanması konularında, müdürün ortak olup olmamasına dayalı bir ayrıma gidilmekte idi. Buna göre; ortak olmayan limited şirket müdürleri, ister şirket sözleşmesi ile atanmış ister ise ortaklar genel kurul u tarafından seçilmiş olsunlar, ortaklar genel kurulunun kararıyla her zaman için görevden alınabiliyor idi (ETTK md. 543/f.2). Ortak olan müdürler konusunda ise ETTK yine ikili bir ayrıma gitmekte ve bu ayrımı da ortağın müdür olarak belirlenme şekline -şirket sözleşmesi ile atanma veya ortaklar genel kurulu tarafından seçilme- dayandırmaktaydı. Şirket sözleşmesi ile atanan ve aynı zamanda ortak olan şirket müdürleri, ortaklar genel kurulu tarafından azledilemeyecekleri gibi yönetim hak ve vazifeleri de diğer ortaklar tarafından sınırlandırılamıyor idi (ETTK md. 543/f.1, md. 161). Buna karşılık, haklı sebeplerin varlığında, ortaklardan birinin talebi üzerine, mahkeme, şirket sözleşmesi ile atanan müdürlerin idare hak ve vazifesini sınırlandırılmasına veya geri alınmasına karar verebiliyordu (ETTK md. 161). Şirket sözleşmesi yerine ortaklar genel kurul u kararı ile atanan ve aynı zamanda ortak olan limited şirket müdürleri ise, kendilerini seçen organ, yani ortaklar genel kurulu tarafından görevden alınabiliyordu. Azil kararının, ortakların çoğunluğu ile alınması gerekmekte idi (ETTK md. 543/f.1, md. 162). Çoğunluğun sağlanamaması durumunda ise -örneğin, iki ortaklı limited şirketlerde-, ortaklardan her biri, seçimle gelmiş olan ortak müdürün şirket sözleşmesi hükümlerini ihlal ettiği iddiasıyla azledilmesini mahkemeden talep edebiliyor idi (ETTK md. 161).
YTTK’da limited şirket müdür lerinin görevden alınması ETTK’dan tamamen farklı ilkelere dayandırılmıştır. Kanun bu konudaki yetkiyi genel kurula tanımıştır. Buna göre, limited şirket genel kurulu, müdürü veya müdürleri görevden alabilecek; yönetim hakkı nı ve temsil yetkisi ni sınırlayabilecektir (YTTK md. 630/f.1). YTTK, bu konuda, ETTK’da olduğu gibi, ortak olan ve olmayan müdür şeklinde bir ayrıma gitmemiştir. Müdür yahut müdürler ister ortak olsun ister olmasınlar, genel kurul, her zaman için bu kişileri görevden almaya yetkilidir.
YTTK’nın görevden alma konusunda getirdiği bir diğer düzenleme de, görevden alınan müdürün tazminat hakkının saklı tutulmasıdır (YTTK md. 630/f.4). Dolayısıyla, görevden alınan müdür, şirketten tazminat talebinde bulunabilecektir.
E- MÜDÜRLERE DEVREDİLEMEZ GÖREV VE YETKİLER TANINMASI
Limited şirket müdür leri, kanunların ve şirket sözleşmesinin genel kurula görev ve yetki vermediği bütün konularda görevli ve yetkilidir (YTTK md. 625/f.1). Bir başka deyişle, limited şirketin işletme konusunun elde edilebilmesi için yapılması gerekli bütün iş ve işlemleri yapmak ve karar almak müdürlerin yetkisindedir. Bunlardan kanunla veya şirket sözleşmesi ile genel kurula bırakılanlar ise anılan yetkinin dışında tutulmuştur.
Bu genel hükmün yanında, YTTK, organlar arasındaki “işlevler ayrımı ilkesine” dayalı olarak limited şirket müdürlerine birtakım devredilemez görev ve yetkiler tanımıştır. Kanun’a göre, aşağıda belirtilen görev ve yetkiler, sadece limited şirket müdürlerine ait olup, başka bir organa yahut üçüncü kişilere devredilemez ve vazgeçilemez (YTTK md. 625/f.1):
a- Şirketin üst düzeyde yöneltilmesi ve yönetimi ve gerekli talimatların verilmesi,
b- Kanun ve şirket sözleşmesi çerçevesinde şirket yönetim örgütünün belirlenmesi,
c- Şirketin yönetimi için gerekli olduğu takdirde, muhasebenin, finansal denetimin ve finansal plânlamanın oluşturulması,
d- Şirket yönetiminin bazı bölümleri kendilerine devredilmiş bulunan kişilerin, kanunlara, şirket sözleşmesine, iç tüzüklere ve talimatlara uygun hareket edip etmediklerinin gözetimi,
e- Küçük limited şirketler hariç, risklerin erken teşhisi ve yönetimi komitesinin kurulması,
f- Şirket finansal tablolarının, yıllık faaliyet raporunun ve gerekli olduğu takdirde topluluk finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun düzenlenmesi,
g- Genel kurul toplantısının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi,
h- Şirketin borca batık olması hâlinde durumun mahkemeye bildirilmesi.
F- MÜDÜRLER KURULU BAŞKANININ OYUNUN ÜSTÜN SAYILMASI
Limited şirketin sadece bir müdürünün olması durumunda, kararların bizzat bu kişi tarafından alınacağı, dolayısıyla belirli bir karar nisabından söz edilemeyeceği açıktır. YTTK, “birden fazla müdürün varlığı hâlinde ise, bunların çoğunlukla karar alacağını, eşitlik hâlinde başkanın oyunun üstün sayılacağını” hükme bağlamıştır. Böylece, yasa koyucu, müdürler kurulu başkanının üstün oyunu tanıyarak bir yeniliğe imza atmıştır. Başkanın üstün oyu, yönetim organındaki kilitlenmeyi çözen ve şirketi çalışabilir konumda tutan bir araç işlevi görecektir(5). Buna karşılık, YTTK, şirket sözleşmesi ile müdürlerin karar almaları konusunda değişik bir düzenlemenin de öngörülebilmesine imkan tanımıştır (YTTK md. 624/f.3).
G- ELEKTRONİK ORTAMDA MÜDÜRLER KURULU TOPLANTISI YAPILMASINA İMKAN SAĞLANMASI
YTTK’da, müdürler kurulu toplantılarının online yapılmasına da imkan sağlanmıştır. Kanun’un 1527. maddesine göre, müdürler kurulu toplantısı tamamen elektronik ortamda yapılabileceği gibi, bazı müdürlerin fiziken mevcut bulundukları bir toplantıya bir kısım müdürlerin elektronik ortamda katılması yoluyla da icra edilebilecektir. Ancak, bu imkandan faydalanabilmek için, müdürler kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılabileceği hususunun şirket sözleşmesinde düzenlenmiş olması gerekmektedir (YTTK md. 1527/f.1).
Online müdürler kurulu toplantısına katılma ve karar alma, fizikî katılım, öneride bulunma ve oy vermenin bütün sonuçlarını doğuracaktır. Bu kararlar nitelikli elektronik sertifika (elektronik imza) ile imzalanabilecekleri gibi, toplantı sonrasında fizikî imza ile de kayıt altına alınabileceklerdir. YTTK, şirket sözleşmesi nde yer alacak hüküm yanında, limited şirket müdürlerinin elektronik ortamda oy kullanabilmeleri için;
· Şirketin bu amaca özgülenmiş bir internet sitesi ne sahip olmasını,
· Elektronik ortam araçlarının etkin katılmaya elverişliliğinin bir teknik raporla ispatlanıp bu raporun tescil ve ilân edilmesini,
· Ve oy kullananların kimliklerinin saklanmasını zorunlu tutmuştur (YTTK md. 1527/f.3).
YTTK ile müdürler kurulu toplantılarının online olarak yapılabilmesine imkan sağlanmasının, özellikle yabancı sermayeli limited şirketlerde önemli bir sorunu çözüme kavuşturacağı düşünülmektedir.
H- MÜDÜRLERE EŞİT İŞLEMDE BULUNMA ZORUNLULUĞU GETİRİLMESİ
YTTK’nın 627. maddesine göre, müdürler şirket ortaklarına “eşit şartlar altında eşit işlem” yapmakla yükümlüdür.
Ortaklara eşit işlem yapılması, şirketler hukukunun hem taşıyıcı kolonlarından biri hem yönetimle görevli olanların iş, işlem ve kararlarına yön veren bir ilke hem de ilişkileri adalet temelinde değerlendirilen bir düzenleyicidir(6). Müdürlerin eşitlik ilkesine aykırı olan kararları batıldır.
İ- MÜDÜR/MÜDÜRLER KURULU KARARLARININ BUTLANININ HÜKME BAĞLANMASI
Bilindiği üzere, ETTK’da, anopnim şirket yönetim kurulu ile limited şirket müdürleri tarafından alınan kararların butlanı konusunda herhangi bir hükme yer verilmemekte, ancak bu kararların butlanı genel hükümlere göre talep edilebilmekte idi. YTTK’da anonim şirket yönetim kurulu kararlarının butlanı açık bir şekilde düzenlenmiş ve YTTK’nın 644. maddesinin (c) bendinde, anonim şirket yönetim kurulu kararlarının butlanı hakkındaki 391. madde hükmünün, kıyas yolu ile limited şirketlere de uygulanacağı belirtilmiştir.
Bu itibarla, limited şirket müdürlerinin, özellikle;
a- Eşit işlem ilkesine aykırı olan,
b- Limited şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen,
c- Ortakların, özellikle vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlâl eden veya bunların kullanılmalarını kısıtlayan ya da güçleştiren,
d- Diğer organların devredilemez yetkilerine giren ve bu yetkilerin devrine ilişkin kararları batıl olacaktır.
Dikkat edileceği üzere, anılan maddede “özellikle” denilerek butlanın sadece yukarıda sayılan hallere özgülenmediği vurgulanmıştır. Bu itibarla, şartları mevcut ise, YTTK md. 391’de sayılanlar dışında kalan bir sebepten ötürü de limited şirket müdür ünün veya müdürler kurulu nun kararının batıl olduğunun tespiti mahkemeden istenebilecektir.
J- RİSKİN ERKEN TEŞHİSİ VE YÖNETİMİ KOMİTESİNİ KURMA GÖREVİ VERİLMESİ
YTTK’nın 625. maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine göre, küçük limited şirket ler haricindeki limited şirketlerde, “risklerin erken teşhisi ve yönetimi komitesinin kurulması” şirket müdürlerinin veya müdürler kurulu nun, devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkilerindendir. Dolayısıyla, orta ve büyük ölçekli limited şirketlerde, müdür veya müdürler kurulu, risklerin erken teşhisi ve yönetimi amacıyla bir komite kurmak zorundadırlar. Risklerin erken teşhisi ve yönetimi komitesi, bazı müdürlerin görevlendirilmeleri suretiyle kurulabileceği gibi, tamamen üçüncü kişilerden de oluşabilecektir.
III- ÖZET VE SONUÇ
6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda “seçilmiş yönetim ilkesi” benimsenmiştir. Yeni TTK’ya göre limited şirketin birden fazla müdürünün bulunması durumunda, bunların “müdürler kurulu”nu oluşturduğu kabul edilecek ve bunlardan birisi genel kurul tarafından “müdürler kurulu başkanı” olarak atanacaktır. Kanun, limited şirket müdürlerinden en az birinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunmasını ve bu müdürün şirketi tek başına temsile yetkili olmasını da şart koşmuştur. Yeni TTK’da limited şirket müdür lerinin görevden alınması hususu da ETTK’dan tamamen farklı ilkelere dayandırılmış, bu konudaki yetki genel kurula verilmiştir. YTTK, organlar arasındaki “işlevler ayrımı ilkesine” dayalı olarak limited şirket müdürlerine birtakım devredilemez görev ve yetkiler de verilmiştir.
YTTK’da ayrıca müdürler kurulu başkanına, oyların eşit çıkması halinde, üstün oy hakkı tanınmış; müdürler kurulu toplantılarının online yapılmasına imkan sağlanmıştır. Yine, müdürler şirket ortaklarına “eşit şartlar altında eşit işlem” yapmakla yükümlü kılınmış, müdür/müdürler kurulu kararlarının butlanı hükme bağlanmıştır. Küçük limited şirket ler haricindeki limited şirketlerde ise, devredilemez ve vazgeçilemez bir görev olarak müdürlere/müdürler kurulu nun “risklerin erken teşhisi ve yönetimi komitesinin kurma” görevi verilmiştir.
(*) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi
(●) Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurum’u bağlamaz.
(1) 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) Çalışmamızda, karışıklığa sebebiyet vermemek için, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Kanun için Eski Türk Ticaret Kanunu manasında ETTK, 13.01.2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de Yeni Türk Ticaret Kanunu manasında YTTK kısaltmaları kullanılacaktır.
(3) Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S. Sayısı: 96
(4) Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı: 96
(5) Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S. Sayısı: 96
(6) Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S. Sayısı: 96
Yaklaşım / Mayıs 2012 / Sayı: 233
http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/20120521613.htm
Yorum Gönder