I- GİRİŞ
Limited şirketin sona ermesi, infisah ve feshi kapsar(1). İnfisah, yasada veya şirket sözleşmesinde öngörülen sebeplerden birinin gerçekleşmesi ile herhangi bir karar alınmasına veya ihbarda bulunulmasına gerek olmaksızın limited şirketin kendiliğinden sona ermesidir(2). Fesih ise kanunda veya şirket sözleşmesinde yer alan sebeplerden birine dayanarak bu yetkiye sahip olanlar tarafından şirketin sona erdirilmesidir. İnfisah veya fesih limited şirketin tüzel kişiliğini etkilemez. Ancak şirket tüzel kişiliğin hak ehliyeti tasfiye amacı ile sınırlanır. İnfisah eden ya da feshine karar verilen limited şirket tasfiye haline geçer. Bu nedenle tasfiye haline geçen limited şirketin ticaret unvanının başına“tasfiye halinde” ibaresi eklenir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(3) (TTK)(4)’ nda limited şirketin sona ermesine ilişkin olarak eski Ticaret Kanunu (ETK)’ ndaki bazı hükümler korunmuş, bazı noktalarda ise ETK’ dan farklı düzenlemelere yer verilmiştir. İşte, bu çalışmada 6102 Türk Ticaret Kanunu’na göre limited şirketin sona ermesi, yeri geldikçe eski Ticaret Kanunu ile kıyaslanarak ele alınacaktır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda limited şirketin sona erme sebepleri, genel ve özel olarak ele alınmıştır. Bu itibarla, TTK’ya göre limited şirketin sona erme sebepleri aşağıda genel ve özel sona erme halleri olarak ayrı başlıklar altında izah edilmiştir.
ETK’ nın limited şirketin infisah sebeplerini içeren 549. maddesinde;
“Şirket şu hallerde infisah eder:
1. Şirket mukavelesinde yazılı sebeplerle;
2. Mukavelede aksine açık hüküm olmadıkça, esas sermayenin dörtte üçüne sahip olan ortakların dörtte üçünü teşkil eden bir ekseriyet tarafından verilecek kararla;
3. Şirketin iflasına karar verilmesiyle;
4. Ortaklardan birinin talebi üzerine ve muhik sebeplerden dolayı mahkeme kararıyla;
5. Kanunda yazılı sair hallerde.”
hükmü yer almakta idi.
TTK’ da ise, limited şirketlerin sona erme sebeplerine 636. maddede yer verilmiştir. Anılan maddeye göre, limited şirket,
a) Şirket sözleşmesinde öngörülen sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmesiyle,
b) Genel kurul kararıyla,
c) İflâsın açılmasıyla,
d) Kanunda öngörülen diğer sona erme hâllerinde sona erer (TTK, md. 636).
Bahsi geçen sona erme sebepleri aşağıda başlıklar halinde izah edilmiştir.
1- Şirket Sözleşmesinde Öngörülen Sebeplerin Gerçekleşmesi Üzerine Limited Şirketin Sona Ermesi
ETK’ nın 549. maddesinin birinci bendinde “şirket mukavelesinde yazılı sebeplerle” denilmekte iken, TTK’ nın 636. maddesinin (a) bendinde bu sebep “şirket sözleşmesinde öngörülen sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmesiyle” şeklinde ifade edilmiştir.
Dolayısıyla, limited şirket sözleşmesinde, kanunda yer alanlara ek sona erme sebeplerine yer verilebilir. Örneğin, şirket sözleşmesine ortaklık süresinin sona ermesi, işletme konusunun elde edilmesi veya edilmesinin imkansız duruma gelmesi, bir ortağın ölmesi vs. gibi hallerde şirketin sona ereceğine dair hükümler konulabilir(5). Şirket sözleşmesinde yer alacak bu sebeplerin gerçekleşmesiyle limited şirket infisah eder.
2- Genel Kurul Kararı İle Limited Şirketin Sona Ermesi
ETK’ nın 549. maddesinin ikinci bendine göre, limited şirket genel kurulu, limited şirketin feshine karar verebiliyor idi. Genel kurulun şirketin feshine karar verebilmesi için, -şirket sözleşmesinde aksine bir hüküm yok ise- şirket esas sermayesinin dörtte üçüne sahip olan ortakların dörtte üçünü teşkil eden bir çoğunluğun oyu gerekiyordu.
TTK’ ya göre de limited şirket kurulu, şirketin sona ermesine (feshine) karar verebilir. Ancak, genel kurulca şirketin feshine karar verilebilmesi için, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması gerekir (TTK md. 621, f.1/ı).
3- İflasın Açılmasıyla Limited Şirketin Sona Ermesi
TTK’ nın 636. maddesinin (c) bendine göre, limited şirket iflasın açılmasıyla sona erer. Sona erme anı, iflasın açılma tarihidir.
4- Kanun’da Öngörülen Diğer Hallerde Limited Şirketin Sona Ermesi
Limited şirket, 636. maddede sayılmayan, ancak TTK’da öngörülen diğer hallerde de sona erer. Örneğin, birleşmede, birleşmenin ticaret siciline tescili ile birlikte, devrolunan şirket infisah eder (TTK md. 152/f.3). Tam bölünme halinde devreden şirket ticaret siciline tescil ile birlikte infisah eder (TTK md. 179/f.3).
Ayrıca, esas sermayelerini 14 Şubat 2014(6) tarihine kadar asgari esas sermaye tutarı olan 10.000 TL’ye yükseltmeyen limited şirketler, sürenin sonunda infisah etmiş sayılırlar (6103 sK. md. 20/f.1).
B- ÖZEL SONA ERME SEBEPLERİ
Limited şirketleri sona erdiren özel sebepler, “organların eksikliği“ ve “haklı sebeplerle fesih”olmak üzere iki hâle özgülenmiştir. Bu hâllere, aşağıda sırasıyla değinilmiştir.
TTK’ nın 636. maddesinin ikinci fıkrasında;
“Uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, ortaklardan veya şirket alacaklılarından birinin şirketin feshini istemesi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, müdürleri dinleyerek şirketin durumunu Kanuna uygun hâle getirmesi için bir süre belirler, buna rağmen durum düzeltilmezse, şirketin feshine karar verir.”
denilmiştir.
Yani, limited şirketlerde de -anonim şirketlere paralel olarak- organsızlık halinde ortaklara ve şirket alacaklılarına mahkemeden şirketin feshini isteme hakkı tanınmıştır. Zira, anonim şirketlerin organsızlığına ilişkin 530. maddesinde;
“Uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli olan organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, paysahipleri, şirket alacaklıları veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığının istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, yönetim kurulunu da dinleyerek şirketin durumunu kanuna uygun hâle getirmesi için bir süre belirler. Bu süre içinde durum düzeltilmezse, mahkeme şirketin feshine karar verir.
Dava açıldığında mahkeme, taraflardan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alabilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Anonim şirketlerin organ eksikliği halinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na fesih davası açma hakkı tanındığı halde, limited şirketlerin organ eksikliğinde anılan Bakanlığa dava açma hakkı tanınmamıştır. Dolayısıyla, limited şirketin kanunen gerekli organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, sadece ortaklar veya şirket alacaklıları fesih davası açabilecektir.
Kanunen gerekli organın mevcut olmaması ile kastedilen bu organın gerçekten bulunmamasıdır. Müdürün veya müdürler kurulunun süresi sona ermiş olmasına rağmen, yeni bir müdürün veya müdürlerin seçilmemiş ya da seçilememiş olması veya müdürlerin istifaları ile müdürler kurulunun boşaldığı ve yerlerini doldurma imkânının bulunmadığı hâllerde yönetim organının mevcut olmadığı kabul edilmelidir. Bu konuda getirilen diğer bir yenilik, şirketin kanunen gerekli organlarından birinin mevcut olmamasının veya genel kurulun toplanamamasının devamlılık göstermesidir. Bu “uzun süreden beri” ibaresiyle ifade edilmiştir. Devamlılıktan ne kadar bir sürenin anlaşılması gerektiği hususunda kötüye kullanmaların önüne geçmek ve somut olayın şartlarına göre serbest hareket edebilme imkânı tanımak için takdir yetkisi hâkime bırakılmıştır. Zira, süre konulması halinde, kötü niyetli kişiler, hem sürenin varlığını hem de mahkeme sürecini hesaba katarak haksız uygulamalar içerisine girebilirlerdi(7).
Bunun yanında, TTK, fesih talebi üzerine asliye ticaret mahkemesinin hemen sona erme kararı vermeyip, uygun bir süre vererek durumun Kanuna uygun hale getirilmesi için süre vermesini öngörmektedir. Bu nedenle, sona erme kararını verecek olan mahkeme, bu kararı vermeden önce, limited şirket müdürlerini dinlemek zorundadır. Fesih davası açıldığında, mahkeme taraflardan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri de alabilir (TTK md. 636/f.4).
Limited şirketin haklı sebeplerle feshedilmesine TTK’nın 636. maddesinin üçüncü fıkrasında yer verilmiştir. Anılan fıkraya göre, “haklı sebeplerin varlığında” limited şirket ortaklarından her biri mahkemeden şirketin feshini isteyebilir. Mahkeme, ortağın bu talebi üzerine şirketin feshine karar verebileceği gibi, fesih yerine, davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir(TTK md. 636/f.3).
Kanun, bu hakkı, limited şirket ortaklarının tamamına tanımıştır. Ancak, anılan fıkrada “haklı sebep”tanımlanmamış, haklı sebepler örnek olarak da gösterilmemiş, bu kavramın niteliklerinin gösterilmesi ve tanımlanması yargı kararlarıyla öğretiye bırakılmıştır. İleri sürülen sebeplerin haklı olup olmadığına karar verecek olan mahkemedir. Mahkeme sebepleri haklı bulsa bile fesih kararı vermek zorunda değildir. Şirketin feshini haklı kılan sebeplerin varlığına rağmen, yaşatılmasının ekonomik ve rasyonel açıdan daha doğru olacağına kanaat getiren mahkeme; şirketi feshetmek yerine, fesih talebinde bulunan ortağın payının gerçek değerinin ödenmesine ve kendilerinin şirketten çıkarılmalarına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme karar verebilir(8). Ayrıca, fesih davası açıldığında, mahkeme, taraflardan birinin istemi üzerine -kayyım ataması başta olmak üzere- başkaca gerekli önlemleri alabilecektir (TTK md. 636/f.4).
III- ÖZET VE SONUÇ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre, limited şirket, “şirket sözleşmesinde öngörülen sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmesiyle; genel kurul kararıyla; iflâsın açılmasıyla ve Kanunda öngörülen diğer sona erme hâllerinde” sona erer. Ayrıca, uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, ortaklardan veya şirket alacaklılarından birinin şirketin feshini istemesi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, müdürleri dinleyerek şirketin durumunu Kanuna uygun hâle getirmesi için bir süre belirler, buna rağmen durum düzeltilmezse, şirketin feshine karar verir.
Yine, haklı sebeplerin varlığında, limited şirket ortaklarından her biri mahkemeden şirketin feshini isteyebilir. Mahkeme, ortağın bu talebi üzerine şirketin feshine karar verebileceği gibi, fesih yerine, davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir. Diğer yandan, 6103 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’a göre esas sermayelerini 14 Şubat 2014 tarihine kadar asgari esas sermaye tutarı olan 10.000 TL’ye yükseltmeyen limited şirketler, sürenin sonunda infisah etmiş sayılacaklardır. Bu nedenle, esas sermayeleri 10.000 TL’nin altında olan limited şirketlerin mezkur tarihe kadar sermayelerini anılan tutara yükseltmeleri gerekmektedir.
Soner ALTAŞ*
Yaklaşım
* Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi
(·) Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurumunu bağlamaz.
(1) Orhan Nuri ÇEVİK, Anonim Şirketler, 2.Bası, Ankara 1979, s.1287
(2) Reha POROY - Ersin ÇAMOĞLU - Ünal TEKİNALP, Ortaklıklar ve Kooperatifler Hukuku, 10.Bası, İstanbul 2005, s.807
(3) 14 Şubat 2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(4) Çalışmamızda, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu için Eski Ticaret Kanunu manasında ETK, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de mer’i Türk Ticaret Kanunu manasında TTK kısaltmaları kullanılmıştır.
(5) TEKİNALP, age, s.939
(6) Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bu süreyi birer yıl olarak en çok iki defa –yani 14 Şubat 2016’ya kadar- uzatabilir (6103 sK. md. 20/f.4).
(7) Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96
(8) Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96
Kaynak: http://bit.ly/15PkEFW
Yorum Gönder