Daha önceki yazılarımızda değinildiği
üzere; 6102 sayılı Kanun’un defter tutma yükümlüğünü düzenleyen 64′üncü
maddesinin 6335 sayılı Kanun’la değişiklik yapılmadan önceki birinci
fıkrasında; “Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde,
ticari işlemleriyle malvarlığı durumunu, Türkiye Muhasebe
Standartları’na ve 88′inci madde hükümleri başta olmak üzere bu kanuna
göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır.” hükmü yer
almaktayken, 6335 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrasında bu
fıkrada yer alan “Türkiye Muhasebe Standartları’na” ibaresi
çıkartılmıştır.
Yapılan bu değişiklik uyarınca, ticari defterlerin, Türkiye Muhasebe Standartları’na göre tutulması yükümlülüğü kaldırılmıştır. Bu kapsamda, defterler eskiden olduğu gibi tutulacaktır.
6762 sayılı önceki Türk Ticaret
Kanunu’na göre; tacir hükmi şahıs ise yevmiye defteri, defteri kebir,
envanter defteri ve karar defteri; tacir hakiki şahıs ise karar defteri
hariç olmak üzere yukarıda yazılı defterleri veya işletmesinin mahiyet
ve önemine göre sadece işletme defteri tutmak durumundaydı.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda tutulacak
defterler belirlenirken; hükmi şahıs- hakiki şahıs ayrımı yapılmamış ve
64′üncü maddede tüm tacirlerin ticari defterleri tutmak ve
defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali
durumunu, borç alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde
edilen neticeleri, bu kanuna göre açıkça görülebilir şekilde ortaya
koymak zorunda oldukları ifade edilmiştir. Keza, defterlerin, üçüncü
kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin
faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde
tutulacağı ve işletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesinin
defterlerden izlenebilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Anılan maddede defterlerin onaylarına ilişkin düzenleme yapılırken, temel defterler olan ve fiziki ortamda tutulacak;
- Yevmiye,
- Defteri kebir,
- Envanter,
defterinin adları belirtilmiş ve
bunların açılış onayı zorunlulukları açıklanmıştır. Yeni kanunda,
yukarıda sayılan defterlerin yanı sıra aşağıdaki defterler de sayılmış
ve bunların da “ticari defter” sayılacağı ifade edilmiştir:
- Pay defteri,
- Yönetim kurulu karar defteri,
- Genel kurul toplantı ve müzakere defteri.
Tutulacak defterler arasında işletme
defteri sayılmamıştır. Bu durumda, işletme defterinin kaldırılmış olduğu
düşünülebilir. Ancak Kanun’da yevmiye, defteri kebir ve envanter
defteri dışında tutulacak defterlerin Türkiye Muhasebe Standartları
Kurulu tarafından bir tebliğ ile belirleneceği hükmü yer almıştır. Keza,
anılan 64′üncü maddenin 5. fıkrası; “Bu kanuna tabi gerçek ve tüzel
kişiler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun defter
tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı kanunun 175′inci ve
mükerrer 257′nci maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yapılan
düzenlemelere uymak zorundadır. Bu kanunun defter tutma, envanter, mali
tabloların düzenlenmesi, aktifleştirme, karşılıklar, hesaplar,
değerleme, saklama ve ibraz hükümleri 213 sayılı Kanun ile diğer vergi
kanunlarının aynı hususları düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi
kanunlarına uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna
yönelik mali tabloların hazırlanmasına engel teşkil etmez.” şeklinde
değiştirilmiştir.
Vergi Usul Kanunu’nun 172′nci
maddesinde; aşağıda yazılı gerçek ve tüzel kişilerin bu kanunun
esaslarına göre defter tutmaya mecbur oldukları belirtilmiştir:
1. Ticaret ve sanat erbabı,
2. Ticaret şirketleri,
3. İktisadi kamu müesseseleri,
4. Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler,
5. Serbest meslek erbabı,
6. Çiftçiler.
Anılan kanunda;
- Bilanço esasına gore tutulacak defterler olarak; yevmiye defteri, defterikebir ve envanter defteri,
- İşletme hesabı esasına gore tutulacak defterler olarak ise; işletme hesabı defteri sayılmıştır. Dolayısıyla, yeni Türk Ticaret Kanunu’nda açık olarak belirtilmemiş olmasına rağmen “işletme defteri” tutulacaktır.
Vergi Usul Kanunu’nun 220′nci maddesinde ise aşağıda sayılan defterlerin tasdik ettirilmesinin mecburi olduğu hükmüne yer verilmiştir: - Yevmiye ve envanter defterleri, - İşletme defteri, - Çiftçi işletme defteri, - İmalat (246 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’ne göre muhasebe işlemlerini 7/A seçeneğine göre tutan mükelleflerin imalat defteri tutma mecburiyeti 01.01.1996 tarihinden itibaren kaldırılmıştır.) defteri, - Nakliyat vergisi defteri, - Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri, - Serbest meslek kazanç defteri.
Eski Türk Ticaret Kanunu’nda
defterlerin kullanılmaya başlanmadan önce tasdik edilmesi öngörülmüş,
tasdikin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun defterlerin tasdikine ilişkin
hükümlerinde yer alan bilgileri içerecek şekilde ve defterlerin
tasdikine ilişkin hükümlerine göre yapılacağı belirtilmişti.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre;
ticari defterler ( yevmiye, defteri kebir, envanter defteri, pay
defteri, yönetim kurulu karar defteri, genel kurul toplantı ve müzakere
defteri) açılış onayları kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan
önce noter tarafından yapılacaktır. (Şirketlerin kuruluşunda açılış
tasdikleri ticaret sicili müdürlükleri tarafından da yapılabilir.) Bu
defterlerin izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları ise;
kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar
(Hesap dönemi takvim yılı olanlar için, bir önceki hesap döneminin
Aralık ayı içinde) notere yaptırılacaktır. Pay defteri ile genel kurul
toplantı ve müzakere defteri ise yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla
izleyen faaliyet dönemlerinde de açılış onayı yaptırılmaksızın
kullanılabilir.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda,
defterlerin kapanış tasdik zamanlarında değişiklikler yapılmış olup,
daha önce yevmiye defterinin kapanış tasdiki izleyen yılın ( hesap
döneminin) ocak ayında, envanter defterinin kapanış tasdiki ise izleyen
yılın (hesap döneminin) mart ayında yapılmakta iken; yeni Türk Ticaret
Kanunu’na göre; sadece yevmiye defterinin ve yönetim kurulu karar
defterinin kapanış tasdiki yapılması zorunlu tutulmuş ve bu kapanış
tasdiklerinin, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar
notere yaptırılması öngörülmüştür. (Vergi kanunlarında ise kapanış
tasdikleri öngörülmemiştir.)
Yeni Ticaret Kanunu’nun 64′üncü
maddesinde; ticari defterlerin elektronik ortamda tutulması halinde bu
defterlerin açılışlarında ve yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar
defterlerinin kapanışında noter onayı aranmayacağı belirtilmiştir.
Keza anılan madde hükmünde; fiziki ortamda
veya elektronik ortamda tutulan ticari defterlerin nasıl tutulacağının,
defterlere kayıt zamanının, onay yenileme ile açılış ve kapanış
onaylarının şekli ve esaslarının Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye
Bakanlığı’nca müştereken çıkarılacak tebliğle belirleneceği ifade
edilmiştir. Ancak, bugüne kadar bu konuda tebliğ düzenlemesi
yapılmamıştır. Tebliğ düzenlemesi yapılmamış olsa bile yukarıda
açıklanan hususlar çerçevesinde defterlerin tutulmasına ve onaylarının
yaptırılmasına özen gösterilmelidir.
AKİF AKARCA / DR.MEHMET ŞAFAK
http://www.dunya.com/yeni-ticaret-kanunu-uyarinca-tutulacak-defterlerde-son-durum-150391yy.htm
Yorum Gönder