Çalışma hayatımızda önemli tartışma konularından biri de işçinin raporlu olduğu döneme ilişkin ücret ödenip ödenmeyeceği, ödenen ücretlerin bildirilmesi, sigortalı bildiriminin yapılıp yapılmayacağı, yıllık ücretli izin süresinin hesabında istirahat süresinin dikkate alınıp alınmayacağı gibi hususlar olmuştur.
I- GİRİŞ
Bu yazımızda istirahat raporunun alınması, raporlu işçilerin istirahat müddeti içerisinde çalışması durumunda ne olacağı açıklanacaktır.
II- İSTİRAHAT RAPORU
Sigortalıların çalışmalarına engel olacak derecede rahatsızlıkları ortaya çıktığında doktor/doktorlar tarafından gerek tedavilerinin yapılması gerekse iyileşmeleri için verilen raporlara istirahat raporları denilmektedir. Bu raporlarda doktorlar hastaya belli bir süre istirahat etmesini, istirahat sonunda tekrar kontrole ihtiyaç duyulup duyulmayacağını belirler. Böylece çalışan bir an önce sağlığına kavuşarak normal hayatına devam eder.
İstirahat raporlarında uygulanacak usul ve esaslar Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(1) 39. maddesi ile Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliği’nin(2) 17. maddesinde belirlenmiştir.
İlgili maddelere göre istirahat raporlarının SGK ile sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları tarafından düzenlenmesi şarttır. SGK ile sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucuları tarafından verilen ve istirahat süresi 10 günü geçmeyen raporlar, SGK ile sözleşmeli resmî sağlık hizmeti sunucusu hekimi tarafından, 10 günü aşan raporlar ise SGK ile sözleşmeli resmî sağlık hizmeti sunucusu sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli olur.
SGK tarafından yetki tanınan işyeri hekimi bir kerede en fazla 2 gün istirahat verebilir. Ayaktan tedavilerde sigortalıya tek hekim raporu ile bir defada en çok 10 gün istirahat verilebilir. İstirahat sonrasında kontrol muayenesi raporda belirtilmiş ise toplam süre yirmi günü geçmemek kaydı ile istirahat uzatılabilir. Yirmi günü aşan istirahat raporları sağlık kurulunca verilir. Sağlık kurulunun ilk vereceği istirahat süresi sigortalının tedavi altına alındığı tarihten başlamak üzere altı ayı geçemez. Tedaviye devam edilmesi hâlinde malûllük hâlinin önlenebileceği veya önemli oranda azaltılabileceği sağlık kurulu raporu ile tespit edilirse bu süre uzatılır. Ayrıca ilgili maddelerde yurt dışında alınacak istirahat raporlarıyla ilgili hususlara da yer verilmiştir.
İstirahat raporlarında sigortalının çalışıp çalışamayacağı veya kontrol muayenesinin yapılıp yapılmayacağı hususu belirtilir. İstirahat raporunun bir nüshası işyerlerine ibraz edilmesi için sigortalılara verilmek, bir nüshası Kurum’a gönderilmek üzere en az iki nüsha olarak düzenlenir. Kurum’ca yetkilendirilen tek hekim veya sağlık kurulu tarafından verilecek istirahatler, örneği Kurum’ca belirlenecek belgenin doldurulması veya elektronik ortamda düzenlenmesi suretiyle verilir.
Çalıştırılan sigortalılara iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için işverenlerince istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin yapılması gerekmektedir.
İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumu’na Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ(3)’e göre; söz konusu bildirimin,www.sgk.gov.tr internet adresinde işveren menüsü “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi”, “Kullanıcı Şifre Ekranı”, “Çalışılmadığına Dair Bildirim İşlemleri”, “Giriş” bölümünde yer alan bilgiler kaydedilmek suretiyle sigortalılarca hak edilen istirahat süresini takip eden 5 işgünü içinde elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Hak edilen istirahat süresi, “on günden kısa süreli istirahatlerde istirahatin bittiği günü, on gün ve daha uzun süreli istirahatlerde onar günlük sürelerin bittiği ve son on günlük süreden arta kalan istirahat süresinin bittiği gün” olarak tanımlanmakta olup, işverenlerce sigortalıların istirahat raporlarını işverenlerine ibraz etmelerini takip eden 5 işgünü içerisinde yukarıdaki şekilde bildirimin işverenlerince yapılması gerekmektedir(4).
Bildirimin gönderilmemesi veya süresi dışında gönderilmesi halinde Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi hükmünce, “Ancak 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödemelerinde 100. maddeye istinaden Kurum’ca işverenlerden istenilen bildirimlerin belirlenen süre ve elektronik ortamda yapılmaması halinde sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri, hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.” hükmüne göre işlem yapılması gerekmektedir.
Öncelikle Kurum’ca “Çalışılmadığına Dair Bildirim”lerin üniteye elektronik ortamda gönderilip gönderilmediğinin takibi yapılacak, istirahat raporlarının sigortalılarca işverenlerine ibraz edilmemiş olabileceği de dikkate alınarak, istirahat raporları üniteye intikal ettiği halde bildirim yapılmamış olan işyerlerine işverenlerin bildirim süreleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle tebliğ yazıları gönderilerek yazının tebellüğ tarihinden itibaren 5 işgünü içerisinde bildirimlerin yapılması istenecektir. Bu süre içerisinde bildirim yapılmaması halinde ise yukarıda belirtilen idari para cezası uygulanacaktır.
Ancak, işyerlerinde Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılacak denetim ve kontrollerde söz konusu bildirimin geç yapıldığının tespiti halinde ise idari para cezaları yukarıda belirtilen tebligat yapılmadan uygulanacaktır.
e-Bildirge kapsamı dışındaki (işyerleri devredilen, nakledilen, kapatılan, e-Bildirge şifresi iptal edilen vb.) işverenler tarafından sigortalıların çalışmadıklarına ilişkin belgelerin manuel düzenlenmesine ve ünitelere gönderilmesine ilişkin uygulamaya devam edilecektir. Bu işyerlerinde çalışan sigortalıların iş göremezlik ödenekleri de PTT Bank şubelerinden ödenecektir.
IV- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK Ö-DENEĞİ
Hizmet akdiyle veya kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanların iş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hakleri nedeniyle çalışmaması durumunda, Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla sigortalıya her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Geçici iş göremezlik ödeneğinin süresi Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulundan alınacak istirahat raporuna bağlıdır. Geçici iş göremezlik ödeneği iş kazası ve meslek hastalıkları ile analık birinci günden, hastalık hallerinde ise üçüncü günden başlamaktadır. Geçici iş göremezlik ödeneği alınması iş kazası ve meslek hastalığı için herhangi bir süre prim bildirimi ve ödenmesi öngörülmemişken, hastalık ve analık için son bir yılda 90 gün prim bildirimi ve ödenmesi şartı aranmaktadır. İş kazası, meslek hastalığı, hallerinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.
4/b sigortalılık statüsüne tabi sigortalıların (kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar) iş kazası, meslek hastalığı ya da analık hallerinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir.
V- SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ
Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurum’ca yetkilendirilen hastaneler tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulu’nca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya bağlanır.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması, işyerini kapatması, devretmesi veya belli bir süre çalışmış olması şartı aranmaz. Ancak, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma kapsamındaki sigortalılara sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, prim borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Sürekli iş göremezlik geliri alınmakta iken tekrar çalışılmaya başlanması gelirin kesilmesini gerektirmez. Bu uygulama kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma kapsamındaki sigortalılar için ilk defa getirilmiş olup, 01.10.2008 tarihinden sonraki iş kazaları ve meslek hastalıklarında uygulanmaktadır.
VI- İSTİRAHAT RAPORU ALAN İŞÇİNİN ÇALIŞMASI DURUMU
Sigortalılara ait raporda, istirahat süresi sonunda çalışır kararı varsa ayrıca çalışabilir belgesi aranmaz. Geçici iş göremezlik ödeneği ödenirken sigortalının istirahatli olduğu devrede çalışmadığının işveren veya Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanlar tarafından beyan ve belgelenmesi gerekecektir.
Sigortalıların kendilerinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzaması ve iş göremezliğinin artmasındaki sorumluluğu 5510 sayılı Kanun’un 22. maddesi ile SSİY’nin 44. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
İlgili madde hükmüne göre istirahat raporu olan işçinin çalışmaması gerekmektedir. Tedavi gördüğü hekimden tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalıştığı, mahkeme kararı, denetim, soruşturma ve kontrol raporları, ünite kararı, hekim raporu, kamu kurum ve kuruluşlarının görevleri gereği düzenlediği tutanaklar veya belgelerle belirlenen sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Ödenmiş olanlar da yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren ilgili mevzuat hükümlerine göre geri alınacaktır.
Yine ceza sorumluluğu olmayanlar ile kabul edilebilir mazereti olanlar hariç olmak üzere, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık nedeniyle tedavisini yapan hekim tarafından bildirilen tedbirlere ve yapılan tavsiyelere uymaması nedeniyle, normal tedavi süresi uzamış, sürekli iş göremezlik derecesi artmış veya malûl kalmış yahut malûliyet oranı artmış ise, bu hususların hekim raporu ile tespit ve belgelendirilmesi hâlinde sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri, uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak dörtte birine kadarı Kurum’ca eksiltilerek ödenecektir.
VII- SONUÇ
Hizmet akdiyle veya kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanların iş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hakları nedeniyle çalışmaması durumunda, Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla sigortalıya her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Çalışanların istirahat-leri nedeniyle hastanelerden rapor alması halinde düzenlenen raporun bir nüshası sigortalıya verilmekte, bir nüshası SGK’ya gönderilmektedir. Aynı zamanda sigortalının raporlu olduğu dönemde işyerinde fiilen çalışmadığına dair bildirimin işverence SGK’ya internet üzerinden yapılması gerekmektedir. Söz konusu bildirimi SGK’ya yapmayan işverenlere idari para cezaları uygulanmaya başlamıştır.
İstirahat raporu alan sigortalıların çalışmaması gerekmektedir. Tedavi gördüğü hekimden tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalıştığı belirlenen sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Ödenmiş olanlar da, yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren ilgili mevzuat hükümlerine göre geri alınır. Ayrıca bu çalışma nedeniyle tedavi süresinin uzamasından da sorumlu tutulur.
Yaklaşım
(1) 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) 28.08.2008 tarih ve 26981 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(3) 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(4) Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü’nün, 13.06.2011 tarih ve 2011/50 sayılı Genelgesi.
Yorum Gönder