4369 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişikliklerle, sakatlık indiriminin kapsamı genişletilmiş, aşağıda da açıklanacağı üzere sakatlık indiriminden yararlananların içine; hizmet erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler, özürlü serbest meslek erbabı ve serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler ile basit usulde vergilenen bazı esnaf ve sanatkar da dahil edilmiştir.
Gelir Vergisi Kanuna göre, çalışma gücünün;
Asgari % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat,
Asgari % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat,
Asgari % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır.
Sakatlık indiriminden
;
- Özürlü Ücretli (Hizmet erbabı),
- Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan ücretli (hizmet erbabı),
- Özürlü serbest meslek erbabı,
- Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı,
- Basit usulde vergilendirilen özürlüler
yararlanır.
Bakmakla Yükümlü Olunan Kişi
“Bakmakla yükümlü olunan kişi” ifadesi, özürlü kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumunun mevzuatına göre bakmakla yükümlü sayılan anne, baba, eş ve çocukları anlaşılacaktır. Çocuklarda yaş sınırlamasına gidilmeksizin işlem yapılacaktır.
Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan;
- Hizmet erbabı, çalıştığı işyerinden veya duruma göre kayıtlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan aldığı özürlü kişiye ait sağlık karnesinin kimlik bilgilerini içeren sahifelerinin bir örneğini,
- Serbest meslek erbabı, kayıtlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan aldığı özürlü kişiye ait sağlık karnesinin kimlik bilgilerini içeren sahifelerinin bir örneğini,
bakmakla yükümlü olduğuna dair belge olarak ilgili müdürlüklere verecektir
Sakatlık İndiriminin Sağlayacağı Yararlar
Sakat sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen dereceler itibariyle tespit edilen 2012 yılına ilişkin aylık sakatlık indirimi tutarları,
- Birinci derece sakatlar için 770 TL,
- İkinci derece sakatlar için 380 TL,
- Üçüncü derece sakatlar için 180 TL’dir.
Bu tutarlar, özürlü ücretlilerde ve bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan ücretlilerde aylık tevkifat matrahından düşülür.
Serbest meslek erbabı olan özürlüler ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabının ve basit usulde vergilendirilenlerin yıllık beyan edilecek gelirlerinden (yukarıda aylık olarak belirlenen tutarlar yıllık olarak hesaplanarak) indirilir.
Dolayısıyla, ücretlinin aylık matrahına girecekleri derecelere göre asgari % 15, serbest meslek erbabında ve basit usulde vergilendirilenlerde ise yıllık kazançlarında asgari % 15 katkı sağlayacaktır.
Sakatlık İndiriminden Yararlanmak İçin Yapılması Gerekenler
Sakatlık indiriminden yararlanmak isteyen kişilerin bir dilekçe ve aşağıda belirtilen belgelerle birlikte; Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde ilgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Gelir Müdürlüğüne, Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise Malmüdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir.
Sakatlık İndiriminden Yararlanmak İsteyenlerin Dilekçe Ekinde Bulunduracağı Belgeler
1-Özürlü hizmet erbabı için;
a) Çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,
b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
2-Hizmet erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için;
a) Ücretlinin çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,
b) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,
c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge.
3-Özürlü serbest meslek erbabı için;
a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge,
b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
4-Serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için;
a) Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını gösteren belge,
b) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,
c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge.
5-Sakatlık indiriminden yararlanma hakkına sahip basit usulde vergilendirilen özürlüler için;
a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge,
b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
İlgililerin hastanelerden aldıkları ve ilgili müdürlükler vasıtasıyla Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilen raporları Merkez Sağlık Kurulunca incelenir. Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen sakatlık dereceleri Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından ilgilinin başvurduğu Vergi Dairesi Başkanlığına veya Defterdarlığa gönderilir ve bu birimler tarafından da başvuru sahibine tebliğ edilir.
Sakatlık indiriminden yararlanmak için genel uygulama ilgilinin rapor almak üzere gerekli belgelerle ilgili müdürlüğe başvurması, ilgili müdürlükçe hastaneye sevk edilerek rapor aldırılması olmakla birlikte; vatandaşların mağdur edilmemesi için diğer kurumların sevki sonucu aldıkları raporlarla (rapor aslı veya noter onaylı) ve gerekli diğer belgelerle birlikte ilgili Müdürlüklere başvurabilmelerine imkan sağlanmaktadır. Bu uygulama ile kişiler yeniden rapor alma külfetinden kurtarılmaktadır.
Sakatlık İndiriminden Yararlanan Ücretliler İçin Asgari Geçim İndirimi Uygulaması
Sakatlık indiriminden yararlanan bir ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken sakatlık indirimi mahsup edilecek ve sakatlık indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12'si mahsup edilecektir. Mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacak ve mahsup edilemeyen asgari geçim indirimi tutarı diğer dönemlerde mahsup edilemeyecektir.
Sakatlık indiriminden yararlanan bir ücretlinin, indirim nedeniyle gelir vergisi matrahının kalmaması durumunda gelir vergisi tevkifatı yapılamayacağı için asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanması mümkün değildir. Asgari geçim indirimi uygulamasında esas olan, ücretlinin vergi matrahının doğması ve bu matrah üzerinden de gerçek usulde gelir vergisi tevkifatının yapılmış olmasıdır. Ancak, sakatlık derecesine göre sakatlık indirimi uygulaması sonrasında ücretlinin gelir vergisi matrahının kalması veya hizmet erbabına aylık maaş ödemesi dışında vergiye tabi diğer ödemelerin yapılması durumunda, yapılan gelir vergisi tevkifatını aşmamak üzere, ücretlinin asgari geçim indiriminden yararlanması mümkün bulunmaktadır.
Ancak, ödenecek asgari geçim indirimi tutarı aylık asgari ücret üzerinden hesap edilen vergiden fazla olamayacaktır.
Örnek: Bekar olan ve ikinci derece (aylık 380 ¨) sakatlık indiriminden faydalanmakta olan bir ücretlinin 2012 yılı asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır.
2012 yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (886,50 x 12 =) 10.638 TL
Mükellefin Asgari Geçim İndirimi Oranı % 50
- Mükellefin kendisi için % 50
Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (10.638 x % 50 =) 5.319 TL
Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı ( 5.319 x % 15 =) 797 TL
Asgari Geçim İndiriminin Aylık Tutarı ( 797 / 12=) 66,40 TL
Bu ücretlinin ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir.
2012 yılı Ocak Ayı Brüt Ücreti : 886,50 TL
2012 yılı Ocak Ayı Tevkifat Matrahı : 754,50 TL
İkinci Derece Sakatlık İndirimi : 380,00 TL
Sakatlık İndirimi Düşüldükten Sonra Kalan Tevkifat Matrahı : 374,50 TL
2012 yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi : 56,13 TL
2012 yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi Tutarı : 66,40 TL
2012 yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi : 0 TL
2012 yılı Ocak Ayında Yararlanılacak Asgari Geçim İndirimi Tutarı : 66,40 TL
Bu ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken sakatlık indirimi de mahsup edilecek, sakatlık indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12'si olan (797 /12=) 66,40 TL mahsup edilecektir. Ancak mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacağından yalnızca 56,13 TL'lik kısmı ücretliye ödenecek ve (66,40– 56,13=) 10,27 TL asgari geçim indirimi farkı diğer dönemlerde de değerlendirilmeyecektir. Buna göre, işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani 66,40 TL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır.
Mehmet Fatih GELERİ
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
Yorum Gönder