İşletmenin aktifine kayıtlı olmayan işyerleri için yapılan kira ödemeleri yapılan sözleşmelere göre genellikle aylık, üç aylık, yıllık gibi periyotlarda ödenebildiği görülmektedir. Söz konusu kira ödemelerin ne şekilde yapılacağı, süresinde ödenmeyen kiraların gider olarak kayıtlara nasıl alınabileceği ve stopaj beyanının nasıl yapılacağı bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
1- Kiranın Ödeme Şekli
İşyeri kira ödemeleri 268 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği uyarınca 01.11.2008 tarihinden itibaren banka veya PTT ödeme kurumları vasıtası ile yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Mesken kiralarında aylık 500 TL ve üzerindeki ödemeler için banka ve PTT kanalları ile ödeme zorunluluğu varken işyeri kiraları için herhangi bir tutar sınırlaması yoktur. Kira, çek ve kredi kartı yoluyla da ödenebilmektedir. Bunun harici yollarla yapılan kira ödemeleri hiç ödenmemiş sayılmaktadır.
2- Süresinde Ödenmeyen Kiraların Kayıtlara İntikali ve Stopaj Beyanı
Kira ödeme süreleri sözleşmeler ile belirlenmektedir. Yalnız her ne kadar sözleşmelerde belirlense de çeşitli nedenlerden dolayı süresinde ödenememektedir. Bu durumlarda ödenmeyen kira tutarları muhasebe kayıtlarına nasıl alınacaktır? Ticari kazanç tespiti tahakkuk esasına göre, gayrimenkul sermaye iradı tespiti tahsilat esasına göre yapıldığı için kira ödemelerinin ödendiği zaman (tahsilat esasına göre) mı yoksa sözleşme uyarınca belirtilen dönemlerde (tahakkuk esasına göre) mi kayıt altına alınacağı hususu devamlı olarak kafa karıştırmaktadır. Bu durumu ilgili kanun maddeleri ile dairenin görüşü üzerinden açıkladığımızda herhangi bir karışıklığın olmadığı açıkça görülebilmektedir.
Kiralama konusu GVK’nun 70.maddesinde detaylı olarak bahsedilmiş olup yine aynı kanunun 94/5 (a) maddesi gereğince bu kiralamalara ait ödemelerden %20 stopaj uygulanması gerektiği belirtilmektedir. GVK’nun 94 maddesini incelediğimizde bu stopaj ödemelerinin ne şekilde yapılacağını açıklamaktadır. İlgili maddenin ilk paragrafı şöyle başlamaktadır;
“Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.”
Bu madde gereğince stopaj kesintisinin yapılabilmesi için ödemenin “nakden” veya “hesaben” yapılması gerektiği belirtilmektedir. Nakden ödeme herkesin bildiği üzere parasal olarak yapılan fiili ödemeyi ifade etmektedir. “Hesaben” ödeme terimi yine aynı kanunun 96.maddesinde açıklanmaktadır. GVK 96.maddesinde;
“Vergi tevkifatı, 94'üncü madde kapsamına giren nakten veya hesaben yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder. “ denilmektedir.
Bu açıklamalar neticesinde kiracı ile kiralayan arasında yapılan kira sözleşmesi hesaben ödeme kapsamına girmektedir. Bunu destekleyici olarak Danıştay 4.Dairesinin 17.05.1990 tarih ve E.1987/5656, K:1990/1670 sayılı kararında “vergi tevkifatı için kira sözleşmesinin yeterli olduğu” yönünde verdiği kararı örnek olarak gösterebiliriz. Yine İzmir Vergi Dairesi Başkanlığının 27.04.2009 tarih ve 176200-ÖZ/1263-3851 sayılı özelgesinde;
“İlgide kayıtlı e-postanızda, ………. Vergi Dairesi Müdürlüğü’nün ………. vergi kimlik numaralı mükellefi olduğunuzu Ocak, Şubat ve Mart ayları na ait kiranızı Nisan ayında banka aracılığı ile ödediğinizi, Nisan ayında ödemiş olduğunuz bu üç aylık kira tutarını 01-03/2009 dönemine ait muhtasar beyannamesi ile beyan edip edemeyeceğinizi, ödemiş olduğunuz kirayı gider yazıp yazamayacağınızı ve bundan sonra aylık dönemler halinde ödeyemediğiniz ve üç aylık muhtasar dönemi geçtikten sonra ödeyeceğiniz kiraların nasıl giderleştirileceği, kirayı ödemeden defterinize kaydederek stopajını beyan edip daha sonra kira ödemesi yapıp yapamayacağınız hususunda 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında bilgi verilmesi istenilmektedir...
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalara göre;
- Kiraladığınız işyerine ait herhangi bir kira ödemesi yapılmadığı halde, defterlerinize kira tutarının gider olarak kaydedilmesi, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 96’ncı maddesine göre hesaben ödeme olarak kabul edildiğinden, söz konusu kira tutarları üzerinden 94’üncü madde gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılarak bağlı olduğunuz vergi dairesine beyan edilmesi gerekmekte olup, kira borcunun sonradan ödenmesi mümkün bulunmaktadır.
- Öte yandan söz konusu kira bedellerinin nakden veya aynen ödenmemesi ve aynı zamanda defter kayıtlarında da gider olarak yer almaması halinde herhangi bir tevkifat yapılmayacaktır.
- Diğer taraftan gerek nakden veya aynen ve gerekse hesaben yapılan kira ödemelerinde 94’üncü madde gereğince yapılan tevkifatların 98’inci madde uyarınca bağlı olduğunuz vergi dairesine beyan edileceği tabidir.”
……………………………………………
Düzce Defterdarlık Gelir Müdürlüğünün 27.04.2012 tarih ve 13334133-GVK-01-15 sayılı “Kira Ödemesi Yapılmadığı Dönemde Stopaj Ödenip Ödenmeyeceği” konulu özelgesinde;
“İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, ... Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi numarasında kayıtlı şirketinizin 01.12.2011 tarihinde kurulduğu ve kiraladığınız işyerinin mülk sahibi ile 01.12.2011 tarihinde sözleşme imzaladığı, söz konusu sözleşmede kira ödeme başlangıç tarihinin 01.01.2012 olduğu, bu nedenle Aralık/2011 tarihinde kira ödemesi yapılmadığı belirtilerek, ilgili döneme ait kira stopajının ödenip ödenmeyeceği hakkında Defterdarlığımızdan görüş talep edilmektedir.
….
….
…..
Bu açıklamalar çerçevesinde mülk sahibi ile aranızda düzenlemiş olduğunuz kira sözleşmesine istinaden işyeri için nakden veya hesaben (vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri, istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemler, hesaplarda işyeri kirası karşılığı olarak gider gösterilmesi gibi) kira ödemesi yapılmamış ise, tarafınızca gelir vergisi tevkifatı yapılmasına gerek bulunmamaktadır.” diye görüş bildirmektedir.
Bu karar, görüş ve açıklamaları toplayacak olursak;
- Kira ödemeleri ödendikleri tarihte kayıtlara alınabilir ve alındığı dönemde stopaj beyanı yapılır.
- Kira ödemeleri ödenmediği halde hesaben kayıtlara alınabilmesi için kayda alındığı dönemde stopaj beyanının yapması gereklidir.
- Kira sözleşmesi hesaben ödeme için bağlayıcı nitelikte olduğu görülmektedir.
- İkinci özelgeye göre hesaplarda işyeri kirası karşılığı olarak gider gösterilmesi hesaben ödeme olarak değerlendirilmesi için yeterli bir unsurdur.
- Ödenmeyen ve kayıtlara alınmayan kiralar için herhangi bir stopaj beyanı yapılmayacaktır.
- Ödenmeyen kira bedelinin gelir vergisi stopajı açısından herhangi bir önemi yoktur.
- Kira ödemelerin banka veya PTT kanalıyla ödemesi zorunluğunun kayıtlara alınması ve stopaj beyanı ile bir ilgisi bulunmamaktadır. 268 nolu Gelir Vergisi tebliği ile sadece ödemenin şekli ile ilgili zorunluluğu getirilmiştir.
- Yapılan kira ödemeleri ticari kazanç kapsamı içinde yapıldığından dolayı tahakkuk esasına göre değerlendirilecektir. Gayrimenkul Sermaye İradındaki (GMSİ) tahsilat esası sadece iradı elde edenler için geçerlidir. Yani GMSİ Beyannamesi verenler sadece tahsil ettikleri kiralar için beyanname vereceklerdir.
Not: Ödemesi yapılmadığı halde kayıtlara intikal ettirilen kiraların Muhtasar Beyannamede 041 – 042 kodları ile yapılan bildirimlerde Ödemeler kulakçığında bulunan belge türü “Yok” olarak seçilmek suretiyle beyanname tanzim edilecektir.
Saygılarımla,
Fatih KOCAOĞLU
S.M.M.M (Stajyer)
Yorum Gönder