Bilindiği gibi, çalışma gücünü en az %
60 oranında kaybetmeleri nedeniyle yasada aranılan diğer koşulları da
yerine getiren sigortalılara maluliyet aylığı bağlanmaktadır. Ancak,
kendilerine bu şekilde aylık bağlananların yeniden çalışmaya başlamaları
veya işten ayrılmaları durumunda bazı işlemlerin yerine getirilmesi
gerekmektedir. Yazımızda, bu konuda izlenmesi gereken hususlara
değinilecektir.
1. Kimler malûl sayılmaktadır?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanununun 25 inci maddesine göre, aynı Kanunun 4/a ve
4/b maddesi kapsamına giren sigortalıların, çalışma gücünü veya İş
kazası veya meslek hastalığı sonucunda meslekte kazanma gücünü en az %
60 oranında kaybetmeleri halinde, bu sigortalılar malul sayılmaktadır.
Ancak, sigortalının bu durumlarını
belgeleyebilmeleri için öncelikle SGK’nın ilgili birimine yazılı olarak
talepte bulunmaları ve talepleri üzerine, yukarıda belirtilen çalışma
güçlerinin Kurum Sağlık kurullarınca tespit edilmesi, bunun yanı sıra da
sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başlanılan tarihten önce
sigortalının çalışma gücünün yüzde 60’ını veya vazifesini yapamayacak
derecede meslekte kazanma gücünü kaybetmemiş olması gerekmektedir.
Diğer taraftan, sigortalıya malûllük
aylığı bağlanabilmesi için sigortalının, en az on yıldan beri sigortalı
olup, toplam olarak 1.800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları
primi bildirilmiş olması aranan diğer koşuldur. (4/b kapsamındaki
sigortalılarının kendi sigortalılıklarından kaynaklanan genel sağlık
sigortası primi dâhil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının
ödenmiş olması zorunludur. 4/a kapsamında sigortalı olanlarda ise primin
işverence ödenmesi koşulu bulunmamaktadır)
2. Maluliyet aylığının başlangıcı;
Kanunun 27 nci maddesinde de belirtildiği gibi, 4/a ve 4/b sigortalılarının malûllük aylığının;
- Malûl sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden önce ise yazılı istek tarihini,
- Malûl sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden sonra ise bu defa rapor tarihini,
izleyen ay başından itibaren başlaması gerekmektedir.
Öte yandan, sigortalı, aylığın başlangıç
tarihinde geçici iş göremezlik ödeneği alıyorsa, malûllük aylığı geçici
iş göremezlik ödeneğinin verilme süresinin sona erdiği tarihten sonraki
aybaşından başlatılacak, ayrıca bağlanacak malûllük aylığı sigortalının
almakta olduğu geçici iş göremezlik ödeneğinden fazla ise aradaki fark,
tahsis talep veya rapor tarihine göre belirlenecek malûllük aylığının
başlangıç tarihinden itibaren verilecektir.
3.Malûllük aylığının kesilmesi ve yeniden başlaması;
a) 5510 sayılı Kanuna göre, malûllük aylığının, sigortalının;
- Sigortalı olarak yeniden çalışmaya başladığı tarihi,
- Yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladığı tarihi,
- Kontrol muayenesi sonunda malûl olmadığı hususunda düzenlenecek rapor tarihini,
takip eden ödeme dönemi başında kesilmesi gerekmektedir.
Bu duruma göre, yeniden çalışmaya
başlamaları nedeniyle maluliyet aylığı kesilenlerin, Kanuna tabi
çalıştıkları süre zarfında tüm sigorta kollarına (kısa ve uzun vadeli
sigorta kolları ile genel sağlık sigortası) tabi prim ödemeleri
gerekmektedir.
b) Kendilerine
01.10.2008 tarihinden önce veya sonra malullük aylığı bağlananların, bu
tarihten sonra 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya
başlamaları halinde aylıkları kesilecek ve tüm sigorta kollarına tabi prim ödenecektir.
Aynı durumdaki kişiler, bağımsız
çalışırsa veya vergi mükellefi ya da şirket ortaklığı gibi sebeplerle
sigortalı olursa, malullük aylığı kesilmeyecek, malullük aylığından
sadece % 15 oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) kesilecektir
c) Bağ-Kur (4-b) kapsamında 1 Ekim 2008 öncesinde malullük aylığı almakta olan sigortalılar;
- 4/a kapsamında sigortalı olursa,
aylıklarından herhangi bir kesinti yapılmaksızın, işverenin ödediği
ücretlerden SGDP kesilecektir.
- 4/b kapsamında sigortalı olurlarsa, malullük aylığı kesilmeksizin çalışabileceklerdir.
- 4/c kapsamında sigortalı olurlarsa aylıkları yine kesilmeyecektir.
Bir hususu hatırlatmak gerekirse,
kendilerine 1 Ekim 2008 öncesinde Bağ-Kur’dan malullük aylığı bağlanan
sigortalılar Bağ-Kur faaliyetlerine devam ettikleri halde malullük
aylığı kesilmezken, 1 Ekim 2008 sonrasında malullük aylığı bağlanan
Bağ-Kur’lu sigortalıların ticari faaliyette bulunmaları halinde malullük
aylıkları kesilecektir.
Diğer taraftan, sigortalılığı sona
erenlerin malullük aylıklarının bağlanması için yeniden yazılı istekte
bulunmaları halinde, öncelikle kontrol muayenesine tabi tutulmaları ve
bunun sonucunda daha önceki malullük hallerinin devamına karar verilmesi
kaydıyla, yazılı taleplerini takip eden ödeme döneminden itibaren
yeniden malullük aylığı bağlanacaktır.
4. Kontrol muayenesinin önemi;
Gerek sigortalının isteği üzerine,
gerekse Kurumca yaptırılan kontrol muayenesinde yeniden tespit edilecek
malûllük durumuna göre, malûllük aylığının miktarı değişebilmektedir. Bu
değişim, yeni malûllük durumuna esas alınacak rapor tarihini takip eden
ödeme dönemi başından başlanarak geçerli olacaktır. Öte yandan,
geçerli mazereti olmaksızın Kurumun kontrol muayenesi yapılmasına
ilişkin yazısında belirtilen tarihten sonraki ödeme dönemi başına kadar
kontrol muayenesini yaptırmayan sigortalıların malûllük aylığı, kontrol
muayenesi için belirtilen tarihten sonraki ödeme dönemi başından
itibaren kesilir.
Ancak, kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten başlayarak;
-Üç ay içinde yaptıran ve malûllük durumunun devam ettiği tespit edilenlerin aylığı kesildiği tarihten,
-Üç ay geçtikten sonra yaptıran ve
malûllük durumunun devam ettiği tespit edilenlerin aylığı, rapor
tarihinden sonraki ay başından,
başlanarak yeniden bağlanır.
5.Sonuç:
Uygulamada bazen, işverenin haberi
olmaksızın maluliyet aylığı almakta iken 4/a kapsamında çalıştırılan
sigortalının (1) no’lu aylık prim ve hizmet belgesine dahil edilerek tüm
sigorta kollarına tabi prim kesildiğine rastlanılmaktadır.
Bilindiği gibi, Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliğinin 103/4. maddesine istinaden, daha önce belge türü veya
kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet
belgelerinin düzeltilmesi amacıyla yasal süresi dışında yeniden verilmesi durumunda,
belgede kayıtlı sigortalıların, gün sayıları ve ücretleri değişmemek
kaydıyla, belgeler işleme alınabilmektedir. Öte yandan, sözü geçen
belgelerden dolayı idarî para cezası uygulanmadığı gibi, belgelerin
doğruluğu yönünde işveren kayıtlarından herhangi bir araştırılma da
yapılmamaktadır.
Bu bakımdan, malullük aylığı almakta
iken yeniden çalışmaya başlayan sigortalıların durumlarının yukarıdaki
açıklamaya göre irdelenmesi ve sonucuna göre gerekiyorsa yeniden ilgili
belge türü düzenlenerek SGK’ya verilmesinde yarar görülmektedir.
Hadi EYCE
SGK UzmanıSGK Başkanlığı E. Şube Müd.
Yorum Gönder